Cynulliad Cenedlaethol Cymru

Prynhawn da a chroeso, bawb, i’r Cyfarfod Llawn. Cyn i ni gychwyn, dwi eisiau hysbysu’r Senedd, yn unol â Rheol Sefydlog 26.75, fod Deddf y Gymraeg ac Addysg (Cymru) 2025 wedi cael Cydsyniad Brenhinol ar 7 Gorffennaf. 

Eitem 1 sydd nesaf, a'r cwestiynau i'r Prif Weinidog yw'r rheini. Mae'r cwestiwn cyntaf gan Rhys ab Owen. 

Mae Cymru’n genedl sy'n falch o'i gwerthoedd democrataidd, ac mae'r Llywodraeth Lafur hon yng Nghymru yn amddiffyn yr hawl i brotestio'n heddychlon. O gyfiawnder hinsawdd i gydraddoldeb a hawliau dynol, rŷn ni’n sefyll gyda phobl sy’n sefyll dros yr hyn maen nhw’n credu ynddo. Mae protest heddychlon yn rhan o'n traddodiad gwleidyddol, a bydd y traddodiad hwnnw wastad yn cael ei ddiogelu. Ond gadewch i mi fod yn glir: does dim lle yn ein democratiaeth ni i gasineb, braw nac annog trais, ac fe fyddwn ni bob amser yn tynnu'r llinell lle mae'r niwed yn dechrau.

Diolch yn fawr, Brif Weinidog. Dwi’n cytuno gyda’r ateb hynny.  

Mae protestio yn nodwedd o wleidyddiaeth yma yng Nghymru. Yn wir, mae'n un o gonglfeini democratiaeth. Mae eich plaid chi eich hun, wrth gwrs, wedi cael ei gwreiddio yn y mudiad protest, os edrychwch chi nôl i gyfnod y Siartwyr â'r faner goch ddaru iddi gael ei chyhwfan ym Merthyr. Ac wrth gwrs, yn y cyfnod mwyaf diweddar, rydym ni wedi gweld protestio di-drais yn arwain at nifer o newidiadau yn ein gwleidyddiaeth ni yma yng Nghymru, os ystyriwch chi waith Cymdeithas yr Iaith Gymraeg, CND Cymru a mudiadau tebyg, ac yn enwedig, yn fwy diweddar, Extinction Rebellion. Hynny ydy, mae'r mudiadau yma wedi chwarae rhan yn ein gwleidyddiaeth ni, ac efo rôl i'w chwarae yn ein gwleidyddiaeth ni. Mewn gwledydd totalitaraidd, ar y llaw arall, maen nhw'n atal mudiadau protest, maen nhw'n eu carcharu nhw. Os edrychwch chi ar yr hyn sy'n digwydd yn Rwsia ar hyn o bryd efo hawliau pobl hoyw a deurywiol, mae pobl yn cael eu carcharu blith draphlith yna. Felly, dwi'n falch clywed eich ymrwymiad chi i hawl unigolion i ymgyrchu yn ddi-drais, ond ydych chi hefyd yn credu fod galw am heddwch a bod galw am atal gwerthu arfau i wledydd ac atal hil-laddiad yn rhesymau teilwng dros brotestio, o fewn ffiniau di-drais?

Dwi'n meddwl ei bod hi'n bwysig ein bod ni'n cynnal yr hawl i brotestio'n ddi-drais. Dwi'n meddwl bod hwnna'n gonglfaen pwysig i'n democratiaeth ni. Fel rydych chi'n dweud, y protestio hynny sydd wedi arwain at newidiadau mawr yn ein cymdeithas ni. Felly, dwi'n meddwl ei bod hi'n bwysig iawn bod gan bobl yr hawl i alw am heddwch ac i brotestio. Ond, dwi eisiau bod yn glir bod yna linell lle, os ydych chi'n mynnu bod pobl eraill yn mynd i ddioddef a'i fod yn torri'r gyfraith, yn amlwg, fyddwn ni ddim yn cyd-fynd â hynny.

Cwestiynau nawr gan arweinwyr y pleidiau. Arweinydd y Ceidwadwyr, Darren Millar.

Arweinydd Plaid Cymru, Rhun ap Iorwerth. 

Gwnaethoch chi ddweud yn fanna taw eich blaenoriaeth chi oedd cyflawni newid go iawn, gweladwy ym mywydau pobl, ac rwyf wastad yn cofio nad oedd dileu tlodi plant ymhlith y blaenoriaethau y gwnaethoch chi eu rhestru ar ôl i chi ddod yn Brif Weinidog. Roedd hynny’n syfrdanol i mi ac yn siomedig.

Mae angen i arweinwyr gwlad nid yn unig ymateb i’r lleisiau croch wrth osod eu blaenoriaethau, ond hefyd i glustfeinio ar y rhai mwyaf bregus yn ein cymdeithas, i ddeall eu sefyllfa a’r hyn y mae’n ei olygu i’n cymdeithas ac i’n cenedl. Dylai dileu tlodi plant yng Nghymru fod ar frig  blaenoriaethau’r Llywodraeth, ond ers dros ddau ddegawd o reolaeth Llafur yng Nghymru a Llywodraethau coch, glas ac oren yn San Steffan, does dim digon o gynnydd wedi bod.

Nawr eich bod chi’n rhan o’r hyn rŷch chi’n ei alw’n bartneriaeth mewn grym gyda Llywodraeth Keir Starmer, hoffwn ichi roi gwybod i’r Senedd pam ydych chi’n osgoi gosod targedau mesuradwy yn eich strategaeth tlodi plant i yrru’r gweithredu a’r cynnydd y mae angen inni ei weld. A pham rydych chi wedi penderfynu peidio â chefnogi galwadau Plaid Cymru i gyflwyno taliad plant uniongyrchol, sef yr hyn rŷn ni’n gweld sy’n cael effaith go iawn yn yr Alban ar leihau lefelau tlodi plant.

Rŷn ni’n falch i fod y Llywodraeth gyntaf yn y Deyrnas Unedig i dreialu cofrestru pleidleiswyr yn awtomatig. Mae peilota mewn pedwar awdurdod lleol ar hyn o bryd, a bydd y gwersi a ddysgir yn llywio'r broses o'i gyflwyno ledled Cymru cyn gynted â'i fod yn ymarferol.

Yn olaf, cwestiwn 8, Joel James.

Diolch i'r Prif Weinidog. Pwynt o drefn gan Mabon ap Gwynfor.

Diolch yn fawr iawn. Jest i gyfeirio, ar ddechrau'r sesiwn fe wnes i sôn am CND Cymru a Chymdeithas yr Iaith Gymraeg yn fy nghyfraniad. Dwi'n aelod o'r ddau yna, ac yn gadeirydd i CND Cymru. Diolch yn fawr iawn.

Diolch am hynny.

Eitem 2 yw'r datganiad a chyhoeddiad busnes, a'r Trefnydd sy'n gwneud y datganiad yna. Jane Hutt.

Diolch yn fawr, Llywydd. Mae un newid i fusnes yr wythnos hon. Mae'r amser wedi cael ei leihau ar gyfer dadl Cyfnod 3 y Bil Tomenni Mwyngloddiau a Chwareli Nas Defnyddir (Cymru). Mae busnes y tair wythnos nesaf wedi'i nodi yn y datganiad busnes, sydd ar gael i Aelodau'n electronig. 

Trefnydd, dwi eisiau codi mater efo chi mae nifer o aelodau o fy ngrŵp i wedi gofyn i mi ei wneud, sef oedi o ran derbyn ymatebion gan nifer o Weinidogion i lythyrau, a hefyd oedi o ran derbyn atebion i gwestiynau ysgrifenedig. Dwi ddim yn siŵr a ydych chi'n ymwybodol a oes yna unrhyw backlog o fewn unrhyw adrannau penodol, ond byddwn i yn ddiolchgar pe byddech chi'n gallu codi hyn efo aelodau eraill o’r Llywodraeth a sicrhau bod ymatebion yn digwydd mewn ffordd brydlon.

Diolch yn fawr, Mike Hedges, a diolch am dynnu ein sylw at hyn.

Ac yn olaf, Gareth Davies.

Diolch i'r Trefnydd. 

Eitem 3 yw'r datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Lywodraeth Leol a Thai: Bil Diogelwch Adeiladau (Cymru). Galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet, Jayne Bryant. 

Dwi’n croesawu cyhoeddi’r Bil hirddisgwyliedig yma heddiw, a hynny wyth mlynedd ers trychineb Grenfell, lle collodd 72 o bobl eu bywydau, 18 ohonyn nhw’n blant. Dwi’n gwybod byddwn ni am gofio’r gefnlen ofnadwy honno drwy gydol taith y Bil hwn drwy’r Senedd. Mae’n berffaith briodol bod gennym ni Fil wedi’i wneud yng Nghymru ar gyfer natur penodol y stoc tai yng Nghymru, ond, wrth gwrs, ddylen ni ddim gorffwys ar ein rhwyfau. Fe ddaru Grenfell ddangos canlyniadau ofnadwy, canlyniadau sy’n gallu deillio i bobl ddiniwed yn sgil diwylliant o dorri corneli o ran diogelwch ac o ddyrchafu elw ar draul gwerth bywydau pobl, o breifateiddio a dadreoleiddio, ac o agwedd ddi-hid at drigolion tai cymdeithasol ar ran yr union awdurdodau sydd i fod yn gwarchod eu buddiannau nhw.

Dwi’n ymwybodol bod yna waith wedi bod yn digwydd ers peth amser ar y Bil fel rhan o’r rhaglen diogelwch adeiladau oedd yn rhan o’r cytundeb cydweithio. Fy mlaenoriaeth i yn y cyfnod cychwynnol yna oedd gwthio i sicrhau bod yr agwedd atgyweirio o’r rhaglen yn digwydd mor gyflym â phosib. Ac, a dweud y gwir, yr un ydy fy nghri i heddiw. Yn mis Mawrth 2023, fe gyhoeddwyd ar lawr y Senedd fod yr ymrwymiad datblygwyr wedi cael ei lofnodi gan rai o’r datblygwyr mwyaf ac y byddai Llywodraeth Cymru yn gorfodi’r fargen a darodd y Llywodraeth efo’r datblygwyr ar ran y bobl a’u gwarchod rhag gorfod mynd i gyfraith. Ond, mae’n rhaid gofyn a ydy’r safbwynt yma’n parhau i fod yn un cynaliadwy, o ystyried, er enghraifft, fod trigolion Doc Fictoria yng Nghaernarfon yn fy etholaeth i yn dal i aros am eglurder y bydd cwmni Watkin Jones yn gwneud y gwaith angenrheidiol. Dydyn nhw ddim yn gwybod beth ydy’r amserlen ar gyfer y gwaith hwnnw, er bod y contract wedi cael ei lofnodi bron i flwyddyn yn ôl.

Felly, pryd fydd y Llywodraeth yn gorfodi’r cytundebau yma, ac a allwch chi gynnig sicrwydd na fydd y Bil yn tynnu sylw eich adran chi oddi wrth y momentwm efo’r gwaith atgyweirio? Ni fydd y Bil yma, fel y mae o, ddim yn cynnig llawer o gysur i’r rheini fel trigolion Doc Fictoria a sawl un arall, ac os na fydd y Llywodraeth yn gorfodi yn effeithiol, ydy’r amser wedi dod am ddarpariaeth yn y Bil, darpariaeth mewn deddfwriaeth i alluogi preswylwyr i herio’r datblygwyr yn uniongyrchol os ydy’r Llywodraeth yn methu yn ei gwaith efo hynny i gyd?

Roedd sôn am y costau, ac ar yr olwg gyntaf, mae’r rhaniad costau yn yr asesiad effaith rheoleiddiol yn ymddangos ychydig bach yn chwithig, o ystyried bod prif faich y gwaith gweithredol o weinyddu’r gyfundrefn newydd yn debygol o syrthio ar yr awdurdodau lleol a’r gwasanaeth tân ac achub. Mae’r RIA yn rhagweld y bydd y Llywodraeth yn ysgwyddo £25 miliwn o gost dros 10 mlynedd, y diwydiant—beth bynnag ydy diffiniad hynny—dros £130 miliwn a'r cynghorau sir a'r gwasanaethau tân ac achub oddeutu £8 miliwn. Sut ydym ni'n mynd i sicrhau i'r dyfodol nad ydy'r costau yma ar ran y diwydiant yn cael eu pasio ymlaen i breswylwyr? Byddai hynny'n annerbyniol, yn enwedig efo prisiau rhent fel y maen nhw ac ystyried mai bwrdwn y Bil ydy dal y datblygwyr yn gyfrifol.

Jest i orffen, un cwestiwn pellach ynglyn â’r mater yma o'r corff cenedlaethol. Dwi’n gweld eich bod chi wedi diystyru'r posibilrwydd o greu un corff cenedlaethol i fod yn gyfrifol am arwain ar y drefn newydd. Ond mae'n rhaid cwestiynu a oes digon o eglurder ar wyneb y Bil ynglŷn â phwy fydd yn gwneud y gwaith, ac efallai fod gormod yn cael ei adael i’r rheoliadau.

Mae sôn yn y memorandwm esboniadol am y posibilrwydd o greu un neu ddau gyngor yn gweithredu fel yr awdurdod arweiniol ar ran y lleill. Ond onid ydy hynny, i bob pwrpas, gyfystyr â chael trefn genedlaethol mewn enw arall? Ac os felly, pam ddim creu corff pwrpasol? Ychydig o gwestiynau cychwynnol yn fanna. Bydd cyfle i graffu ar y Bil, a dwi'n edrych ymlaen at y cyfnod nesaf. Diolch.

Ac yn olaf, Rhys ab Owen.

Diolch i Ysgrifennydd y Cabinet.

Eitem 4 sydd nesaf, Gorchymyn Senedd Cymru (Cynrychiolaeth y Bobl) 2025. A galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Lywodraeth Leol a Thai i wneud y cynnig. Jayne Bryant. 

Rwy'n ymddiheuro i Gadeirydd y Pwyllgor Deddfwriaeth, Cyfiawnder a'r Cyfansoddiad, Mike.

Mae'r Gorchymyn yma, wrth gwrs, yn adlewyrchu pennod newydd yn hanes y Senedd, wrth i seilwaith ein democratiaeth ddod i oed, o'r diwedd, dros chwarter canrif ers i Gymru gychwyn ar ei thaith ddatganoli. Rydym hefyd yn croesawu'r ffaith y bydd y Gorchymyn, am y tro cyntaf, yn cael ei ddarparu yn ddwyieithog, cam pwysig ymlaen i gryfhau statws yr iaith Gymraeg yng nghyd-destun yr etholiad.

Yr Ysgrifennydd Cabinet nawr i ymateb.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn y cynnig? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Mae yna wrthwynebiad, felly wnawn ni ohirio'r bleidlais tan y cyfnod pleidleisio. 

Eitem 5 sydd nesaf. Y ddadl ar gyllideb atodol gyntaf 2025-26 yw hon, a'r Ysgrifennydd Cabinet dros Gyllid a'r Gymraeg sy'n gwneud y cynnig. Mark Drakeford. 

Diolch yn fawr, Llywydd. Llywydd, pleser yw agor y ddadl yma ar gyllideb atodol gyntaf Llywodraeth Cymru ar gyfer 2025-26. Fel sy'n arferol ar gyfer cyllidebau atodol, mae'n cysoni addasiadau i lefel gyffredinol yr adnoddau sydd ar gael i Gymru o ganlyniad i ddatganiad y gwanwyn a phrif amcangyfrifon 2025-26 Llywodraeth y Deyrnas Unedig. Mae'n cynnwys cynlluniau gwariant a chyllido ar gyfer Llywodraeth Cymru a'r cyrff sy'n cael eu cyllid yn uniongyrchol gan gronfa gyfunol Cymru. Dyma'r cyfle cyntaf i gyflwyno'r cynlluniau cyllidebol ar gyfer y flwyddyn ariannol bresennol ers i'r gyllideb derfynol gael ei phasio ym mis Mawrth. 

Llywydd, mae'r gyllideb atodol gyntaf yn rhan reolaidd ond pwysig o'n proses flynyddol ar gyfer y gyllideb. Mae'n rhoi sicrwydd i'n gwasanaethau cyhoeddus. Mae hefyd yn sicrhau bod Aelodau a phwyllgorau'r Senedd, wrth graffu, yn cael gweld yn glir y newidiadau i benderfyniadau'r Llywodraeth o ran incwm a gwariant. Diolch, wrth gwrs, i'r Pwyllgor Cyllid am ystyried y gyllideb yn llawn, a diolch am yr adroddiad. Byddaf i yn ymateb yn fanwl i'r argymhellion maes o law, ond gallaf i ddweud heddiw dwi'n siŵr y gallwn ni dderbyn nifer o'r argymhellion yn yr adroddiad. A allaf i ofyn i'r Aelodau gefnogi y gyllideb o flaen y Senedd y prynhawn yma?

Cadeirydd y Pwyllgor Cyllid, Peredur Owen Griffiths.

Diolch, Llywydd, a diolch i'r Cabinet Secretary am ymateb i'r adroddiad gennym ni fanna. Mae'n bleser gen i siarad y prynhawn yma ar ran y Pwyllgor Cyllid.  Bu’r pwyllgor yn craffu ar y gyllideb atodol gyntaf ar 26 Mehefin, a hoffwn ddiolch i’r Ysgrifennydd Cabinet a’i swyddogion am fod yn bresennol. Mae ein hadroddiad yn gwneud wyth o argymhellion ac yn dod i un casgliad. Mae’r Ysgrifennydd Cabinet eisoes wedi nodi bod y newidiadau yn y gyllideb atodol hon i raddau helaeth yn cysoni penderfyniadau a wnaed gan Lywodraeth Cymru cyn canlyniadau adolygiad o wariant y Deyrnas Unedig, a gyhoeddwyd ar 11 Mehefin.

I gloi, Llywydd, hoffwn drafod hyblygrwydd cyllidebol. Er gwaethaf rhai datblygiadau diweddar sydd i'w croesawu, yn enwedig mewn perthynas â chaniatáu i Lywodraeth Cymru gael mynediad llwyr i gronfa wrth gefn Cymru yn ystod y flwyddyn ariannol hon, roedd yn siomedig clywed nad oedd unrhyw newidiadau pellach yn y maes hwn yn dilyn yr adolygiad o wariant.

O ystyried ein cefnogaeth flaenorol ar gyfer cynyddu'r terfynau ar fenthyca a'r arian a gaiff ei dynnu i lawr yn unol â chwyddiant drwy gydol y Senedd hon, byddai'n hynod siomedig pe na bai unrhyw gynnydd yn cael ei wneud ar y materion hyn cyn diwedd y Senedd hon. Rydym felly'n galw ar yr Ysgrifennydd Cabinet i barhau i fynd ar drywydd y materion hyn.

Fel bob amser, rydym yn croesawu ymdrechion parhaus yr Ysgrifennydd Cabinet i ymgysylltu â ni fel rhan o'r gwaith craffu ar y gyllideb, ac rydym yn gofyn bod gwaith ar y meysydd yr ydym wedi'u nodi yn ein hadroddiad yn cael ei ddatblygu ymhellach. Diolch yn fawr.

Gaf i ddiolch i Ysgrifennydd y Cabinet am agor y ddadl heddiw? Dwi'n meddwl bod yna gonsensws ar draws y Siambr hon o ran yswiriant gwladol. Mae'n rhywbeth sydd wedi cael ei godi mor gyson. Gaf i ddiolch i'r Pwyllgor Cyllid am eich gwaith ac am yr adroddiad? Dwi'n meddwl bod yr argymhellion yn rhai sydd yn gwneud synnwyr, yn rhai pwysig dros ben, ac yn sicr byddwn i yn hoffi clywed gan Ysgrifennydd y Cabinet. Roeddech chi'n sôn eich bod chi yn derbyn yr argymhellion, ond yn benodol argymhelliad 6, o ran mesur effaith uniongyrchol ac anuniongyrchol cynnydd mewn cyfraniadau yswiriant gwladol ar y trydydd sector a gwasanaethau a gomisiynir, er mwyn ddeall effaith hirdymor y diffyg hwn. Byddwn i yn hoffi gwybod ydy hynny'n fwriad, ydy hynny'n rhywbeth rydych chi'n ymrwymo iddo fo, oherwydd dwi'n meddwl ei fod o yn argymhelliad allweddol gan y Pwyllgor Cyllid.

Mae o'n rhywbeth, wrth gwrs, rydych wedi sôn yn glir iawn amdano, eich rhwystredigaeth chi ein bod ni heb gael y cyfanswm angenrheidiol, o ran y £257 miliwn, yn llawn, a hefyd, wrth gwrs, yr effaith fydd hyn yn ei chael ar bob cyllideb yn y dyfodol oherwydd y diffyg a'r bwlch hwnnw. Dwi yn meddwl mai dyna oedd y penderfyniad iawn—i fod yn defnyddio'r gronfa wrth gefn er mwyn mynd i'r afael efo’r her honno, oherwydd rydyn ni'n gwybod ei bod hi'n sefyllfa heriol dros ben. Ond byddwn i yn hoffi deall hefyd a oes yna unrhyw gefnogaeth wedi'i roi i rai o'r cyrff sydd wedi eu noddi gan Lywodraeth Cymru. Maen nhw'n amlwg—. O ran y diffiniad o 'sector cyhoeddus', mi oedd hwnna yn rhywbeth roedden ni'n pwyso yn daer arnoch chi pan ddaeth y cyhoeddiad allan yn sgil cyllideb Llywodraeth y Deyrnas Unedig. Ond er mwyn deall beth ydy'r effaith ar draws yr holl ystod o wasanaethau cyhoeddus, gan gynnwys Amgueddfa Cymru, Llyfrgell Genedlaethol Cymru ac ati, fyddwn i yn gwerthfawrogi eglurder o ran hynny.

Yn amlwg, un o'r argymhellion eraill gan y pwyllgor ydy o ran y fframwaith cyllidol a'r rhwystredigaeth bod hynny chwaith ddim wedi symud ymlaen. Oes yna unrhyw ddiweddariadau dŷch chi'n gallu eu rhoi i'r Senedd hon heddiw?

Ond yn fwy na dim, dwi'n meddwl mai'r hyn dŷn ni i gyd eisiau gweld yn digwydd ydy, o ran yswiriant gwladol, fod yn rhaid cael datrysiad o ran hyn. Mae yna gymaint o sefydliadau trydydd sector ac elusennau yn parhau i gysylltu i sôn am ddifrifoldeb y sefyllfa yn y flwyddyn ariannol hon, ond wedyn yn ofni, pan ddaw hi i 1 Ebrill flwyddyn nesaf, na fyddan nhw'n gallu parhau. A dŷn ni'n gwybod pa mor allweddol ydy cymaint o'r sefydliadau trydydd sector ac elusennau hyn, o ran bod yn gwneud rhai o'r pethau pwysig mae Llywodraeth Cymru eisiau iddyn nhw fod yn eu gwneud, er mwyn cefnogi'r bobl fwyaf bregus yn ein cymunedau ni—rheini sydd hefyd yn mynd i'w cael eu heffeithio, wrth gwrs, o'r newidiadau system lles gan y Deyrnas Unedig.

Felly, dwi'n gwybod ein bod ni i gyd yn swnio ac yn gofyn yr un cwestiwn o ran hyn, ond dwi ddim yn meddwl ei bod hi'n bosib gorbwysleisio faint o bryder ydy hyn ledled Cymru. Felly, gyda'r cwestiynau hynny, mi wnaf i adael fy nghyfraniad efo hynny. Ond mi fyddwn i yn hoffi eglurder ar y materion dwi wedi eu codi. Diolch.

Yr Ysgrifennydd Cabinet nawr i ymateb i'r ddadl.

Diolch yn fawr, Llywydd, a diolch i bob un sydd wedi cyfrannu at y ddadl.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn y cynnig? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Mae yna wrthwynebiad. Gwnawn ni gymryd y bleidlais yn ystod y cyfnod pleidleisio, felly.

Eitem 6 sydd nesaf, yr hysbysiad ffurfiol o gydsyniad Ei Fawrhydi ar y Bil Llety Ymwelwyr (Cofrestr ac Ardoll) Etc. (Cymru) yw hwn. Yr Ysgrifennydd Cabinet cyllid sy'n gwneud y cynnig yma.

Diolch.

Eitem 7 fydd nesaf, felly: Cyfnod 4 y Bil Llety Ymwelwyr (Cofrestr ac Ardoll) Etc. (Cymru) yw hynny. A'r Ysgrifennydd Cabinet dros gyllid sy'n cyflwyno Cyfnod 4 a'r cynnig ar hynny—Mark Drakeford.

Diolch yn fawr i'r Ysgrifennydd Cabinet am ei ymwneud adeiladol yn ystod taith y Bil. Dwi'n ddiolchgar iddo fo am gadarnhau y bydd cwynion sy'n ymwneud â chofrestru llety yn rhan o ddyletswydd statudol cyffredinol Awdurdod Cyllid Cymru, ac fe gadarnhawyd y bydd Gorchymyn cychwyn yn cael ei wneud cyn diwedd y Senedd hon, efo'r cofrestru i ddechrau erbyn mis Hydref 2026. Gaf i jest ofyn am air o eglurder am hynny? Fydd hynny yn digwydd fesul awdurdod lleol, neu fesul casgliad o awdurdodau lleol? Hynny yw, fydd un yn gallu cychwyn arni yn syth, os dyna yw'r dymuniad? Byddwn i'n pwyso eto i gael dyddiad pwynt terfyn clir ar gyfer cwblhau'r gwaith cofrestru drwy Gymru.

Yn olaf, o ran diffiniadau, fe gafwyd sicrwydd y bydd canllawiau yn cael eu rhoi i ddarparwyr llety ymwelwyr am y mathau o lety wrth gofrestru. Bydd hynny yn allweddol er mwyn inni greu darlun cynhwysfawr a deall effaith twristiaeth ar ddefnydd tai yn ein cymunedau ni—tai a allai cael eu defnyddio fel cartrefi, gan arwain at y posibilrwydd o ail-gyflwyno cydbwysedd mewn ambell gymuned. Felly, dwi'n edrych ymlaen at barhau efo'r drafodaeth honno efo cyflwyno'r Bil trwyddedu llety tymor hir. Diolch yn fawr.

Yr Ysgrifennydd Cabinet nawr i ymateb. 

Dwi'n cytuno hefyd gyda Siân Gwenllian, Llywydd. Wrth gwrs, rŷn ni yn mynd i greu canllawiau i bobl, i'r awdurdodau lleol a phobl eraill yn y maes. Pan fydd rhywbeth newydd yn dod, mae yn bwysig inni gydweithio gyda phobl i roi cyfle iddyn nhw, amser iddyn nhw, ddod yn gyfarwydd â'r dyletswyddau newydd y bydd arnyn nhw nawr pan fydd y Bil yn cael ei redeg.

Yn unol â Rheol Sefydlog 26.50C bydd yn rhaid cynnal pleidlais wedi ei chofnodi ar gynigion Cyfnod 4, felly dwi'n gohirio'r bleidlais tan y cyfnod pleidleisio. 

Rŷm ni'n cyrraedd y cyfnod pleidleisio, ac oni bai fod tri Aelod yn dymuno imi ganu'r gloch, wnawn ni symud i'r cyfnod pleidleisio. Felly, gymerwn ni'r bleidlais gyntaf. Y bleidlais gyntaf y prynhawn yma yw ar eitem 4, Gorchymyn Senedd Cymru (Cynrychiolaeth y Bobl) 2025, a dwi'n galw am bleidlais ar y cynnig a gyflwynwyd yn enw Jane Hutt. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 26, 24 yn ymatal, neb yn erbyn, ac felly mae'r cynnig yna wedi ei dderbyn.

Mae'r bleidlais nesaf ar eitem 5. Y ddadl ar gyllideb atodol gyntaf 2025-26 yw'r bleidlais yma. Felly, dwi'n galw am bleidlais ar y cynnig a gyflwynwyd yn enw Jane Hutt. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 25, 24 yn ymatal, un yn erbyn, ac felly mae'r gyllideb yna wedi ei derbyn. 

Y bleidlais olaf fydd ar Gyfnod 4 y Bil Llety Ymwelwyr (Cofrestr ac Ardoll) Etc. (Cymru), a dwi'n galw am bleidlais ar y cynnig a gyflwynwyd yn enw Mark Drakeford. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 37, neb yn—[Torri ar draws.]

Felly, mae'r cynnig yna wedi ei dderbyn. 

Dyna ni. Dyna ddiwedd ar y cyfnod pleidleisio. Fe gymerwn ni doriad byr nawr o ryw 10 munud i baratoi ar gyfer Cyfnod 3 y Bil Tomenni Mwyngloddiau a Chwareli Nas Defnyddir (Cymru), ac fe fyddwn ni'n canu'r gloch pum munud cyn i ni ailymgynnull. 

Dwi'n gobeithio ein bod ni'n barod i roi cychwyn ar Gyfnod 3 y Bil Tomenni Mwyngloddiau a Chwareli Nas Defnyddir (Cymru).

Mae'r grŵp cyntaf o welliannau yn ymwneud â sefydlu a swyddogaethau'r awdurdod tomenni nas defnyddir o dan Rhan 1. Gwelliant 49 yw'r prif welliant yn y grŵp hwn, a dwi'n galw ar Janet Finch-Saunders i gynnig y prif welliant ac i siarad am y gwelliant ac am y grŵp.

Hoffwn i ddechrau gan roi ar y record fy niolch i Lewis Owen, Niamh Salkeld a Tomos Rowley am eu cymorth gyda'r Mesur hwn, ynghyd â sawl grŵp amgylcheddol gwnaf i sôn amdanynt yn ystod y dadleuon.

Hoffwn i ddechrau trwy ategu fy nghefnogaeth am egwyddorion craidd y Bil hwn. Er ein bod ni yn parhau i gredu'n gryf bod yna amryw o feysydd ble mae angen mynd llawer pellach nag ydyn ni yn y Mesur hwn, bydd hwn yn gam pwysig ymlaen i ddarparu tegwch hirddisgwyliedig i'r cymunedau a oedd wedi cyfrannu gymaint i gyfoeth y byd ac a dderbyniodd mor ychydig yn ôl, ac sydd wedi gorfod byw o dan gysgod hir byth ers hynny, a'r holl oblygiadau niweidiol cymdeithasol ac economaidd sydd wedi dod yn sgil hyn. Symbol ydy hynna oll, sydd yn cael ei ymgorffori yn y tomenni.

Dwi'n galw yn awr ar Ysgrifennydd y Cabinet.

Dwi'n galw ar Janet Finch-Saunders i ymateb i'r ddadl.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 49? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Oes, mae yna wrthwynebiad. Felly, symudwn i bleidlais. Agor y bleidlais. O blaid 26, neb yn ymatal, 28 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 49 wedi'i wrthod.

Ysgrifennydd y Cabinet, gwelliant 17.

Symud.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 17? A oes unrhyw wrthwynebiad? Nac oes. Derbynnir gwelliant 17 yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.

Delyth Jewell, gwelliant 30.

Gwthio, plis.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 30? A oes unrhyw wrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes, mae yna wrthwynebiad. Felly, symudwn i bleidlais. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. Mae'r bleidlais yn gyfartal. 

O blaid 27, neb yn ymatal, 28 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 30 wedi'i wrthod.

Janet Finch-Saunders, gwelliant 50.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 50? A oes unrhyw wrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes. Felly, symudwn i bleidlais. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 14, roedd 12 yn ymatal, a 28 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 50 wedi'i wrthod.

Delyth Jewell, gwelliant 18.

Symud, plis.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 18? A oes unrhyw wrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes, mae yna wrthwynebiad. Felly, symudwn i bleidlais. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. Mae'r bleidlais yn gyfartal.

O blaid 27, neb yn ymatal, 28 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 18 wedi'i wrthod. 

Delyth Jewell, gwelliant 19.

Symud, plis.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 19? Oes gwrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. Unwaith eto, mae'r bleidlais yn gyfartal, felly fel sy'n ofynnol o dan Reol Sefydlog 6.20, rwy'n arfer fy mhleidlais fwrw yn erbyn y gwelliant. Felly, o blaid 27, neb yn ymatal, 28 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 19 wedi'i wrthod.

Delyth Jewell, gwelliant 20.

Symud, plis.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 20? Oes unrhyw wrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 13, neb yn ymatal, 41 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 20 wedi'i wrthod.

Janet Finch-Saunders, gwelliant 31.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 31? Oes unrhyw wrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes, felly symudwn i bleidlais. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 26, neb yn ymatal, 28 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 31 wedi'i wrthod.

Grŵp 2 sydd nesaf. Mae'r ail grŵp o welliannau yn ymwneud â gwybodaeth gyhoeddus, cyfathrebu ac ymgysylltu. Gwelliant 6 yw'r prif welliant yn y grŵp hwn, a galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet i symud y prif welliant ac i siarad am y grŵp.

Ysgrifennydd y Cabinet i ymateb.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 6? A oes unrhyw wrthwynebiad? Nac oes. Felly, derbynnir gwelliant 6.

Grŵp 3 sydd nesaf. Mae'r trydydd grŵp o welliannau yn ymwneud ag asesu, cofrestru a monitro tomenni nas defnyddir o dan Rhan 2. Gwelliant 32 yw'r prif welliant yn y grŵp hwn. Galwaf ar Janet Finch-Saunders i gynnig y prif welliant ac i siarad am y grŵp.

Ysgrifennydd y Cabinet.

Mae'n ddrwg gen i.

Yn wir. Mae'n ddrwg gen i. Dwy funud. 

Dwi'n galw nawr ar Janet Finch-Saunders i ymateb i'r ddadl.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 32? A oes unrhyw wrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes, mae yna wrthwynebiad, felly symudwn i bleidlais. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 26, neb yn ymatal, 28 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 32 wedi'i wrthod.

Delyth, gwelliant 21.

Symud, plis.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 21? A oes unrhyw wrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes, felly symudwn ymlaen i bleidlais. Agor y bleidlais. Mae'r bleidlais yn gyfartal, felly fel sydd yn ofynnol o dan Reol Sefydlog 6.20, rwy'n arfer fy mhleidlais fwrw i bleidleisio yn erbyn y gwelliant. O blaid 27, neb yn ymatal, 28 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 21 wedi ei wrthod.

Rwy'n cynnig bod gwelliannau 7, 8 a 9, sy'n ymddangos yn olynol ar y rhestr o welliannau wedi'u didoli, yn cael eu gwaredu gyda'i gilydd, o ystyried eu natur. A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu grwpio'r pleidleisiau? Nac oes.

Ysgrifennydd y Cabinet, gwelliannau 7, 8 a 9.

Symud.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliannau 7, 8 a 9? A oes unrhyw wrthwynebiad? Nac oes, felly mae gwelliannau 7, 8 a 9 wedi eu derbyn.

Janet Finch-Saunders, gwelliant 33.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 33? A oes unrhyw wrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes, felly symudwn ymlaen i bleidlais. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 26, neb yn ymatal, 28 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 33 wedi ei wrthod.

Ysgrifennydd y Cabinet, gwelliant 10.

Symud.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 10? A oes unrhyw wrthwynebiad? Nac oes, felly mae gwelliant 10 wedi ei dderbyn.

Janet Finch-Saunders, gwelliant 34.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 34? A oes unrhyw wrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes, mae yna wrthwynebiad. Felly, symudwn at bleidlais. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 26, neb yn ymatal, 28 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 34 wedi ei wrthod. 

Ysgrifennydd y Cabinet, gwelliant 11. 

Symud.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 11? A oes unrhyw wrthwynebiad? Nac oes. Felly, mae gwelliant 11 wedi ei dderbyn. 

Janet, gwelliant 35.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 35? A oes unrhyw wrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. Mae'r bleidlais yn gyfartal, felly fel sy'n ofynnol o dan Reol Sefydlog 6.20, rwy'n arfer fy mhleidlais fwrw i bleidleisio yn erbyn y gwelliant. Felly, o blaid 27, neb yn ymatal, 28 yn erbyn. Mae gwelliant 35 wedi ei wrthod.

Ysgrifennydd y Cabinet, gwelliant 12.

Symud. 

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 12? A oes unrhyw wrthwynebiad? Nac oes. Felly, mae gwelliant 12 wedi ei dderbyn. 

Cabinet Secretary, gwelliant 13.

Symud.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 13? A oes unrhyw wrthwynebiad? Nac oes. Felly, mae gwelliant 13 wedi ei dderbyn. 

Janet, gwelliant 36.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 36? A oes unrhyw wrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes. Symudwn at bleidlais. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. Mae'r bleidlais yn gyfartal. Fel sy'n ofynnol o dan Reol Sefydlog 6.20, rwy'n arfer fy mhleidlais fwrw i bleidleisio yn erbyn y gwelliant. O blaid 27, neb yn ymatal, 28 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 36 wedi ei wrthod. 

Byddwn ni'n symud ymlaen nawr at grŵp 4. Mae'r pedwerydd grŵp o welliannau yn ymwneud â symud ymaith a gwaredu eiddo at ddiben cynnal gweithrediadau o dan Ran 3. Gwelliant 37 yw'r prif welliant yn y grŵp hwn, a galwaf ar Janet Finch-Saunders i gynnig y prif welliant ac i siarad am y grŵp. 

Dwi'n galw nawr ar Ysgrifennydd y Cabinet.

Dwi'n galw ar Janet Finch-Saunders i ymateb i'r ddadl.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 37? A oes unrhyw wrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes, mae yna wrthwynebiad. Felly, symudwn i bleidlais ar welliant 37. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 14, neb yn ymatal, 40 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 37 wedi'i wrthod.

Delyth, gwelliant 1.

Symud.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 1? A oes unrhyw wrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes. Felly, symudwn i bleidlais. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 13, neb yn ymatal, 41 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 1 wedi'i wrthod. 

Grŵp 5 sydd nesaf. Mae'r pumed grŵp o welliannau yn ymwneud â'r hawl i apelio yn erbyn hysbysiad sy'n gofyn am weithrediadau o dan Ran 3. Gwelliant 38 yw'r brif welliant—yr unig welliant yn y grŵp hwn—ac rwy'n galw ar Janet Finch-Saunders i gynnig y gwelliant.

Ysgrifennydd y Cabinet.

Janet, ydych chi eisiau ymateb?

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 38? A oes unrhyw wrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes. Felly, symudwn i bleidlais ar welliant 38. Agor y bleidlais.

O blaid 25, neb yn ymatal, 28 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 38 wedi'i wrthod.

Janet, gwelliant 39.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 39? A oes unrhyw wrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes. Symudwn i bleidlais. Agor y bleidlais. O blaid 14, neb yn ymatal, 40 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 39 wedi'i wrthod.

Delyth, gwelliant 2.

Move.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 2. A oes unrhyw wrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes. Felly, symudwn i bleidlais. Agor y bleidlais. O blaid 13, neb yn ymatal, 41 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 2 wedi ei wrthod.

Grŵp 6. Mae'r chweched grŵp o welliannau yn ymwneud â gweithrediadau a gynhelir gan yr awdurdod o dan Ran 3. Gwelliant 14 yw'r prif welliant yn y grŵp hwn, a galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet i gynnig y prif welliant ac i siarad am y grŵp.

Ysgrifennydd y Cabinet i ymateb. 

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 14? A oes unrhyw wrthwynebiad? Nac oes. Felly, mae gwelliant 14 wedi ei dderbyn.

Janet Finch-Saunders, gwelliant 40. 

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 40? A oes unrhyw wrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes. Symudwn at bleidlais ar welliant 40. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 14, 12 yn ymatal, 28 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 40 wedi ei wrthod. 

Grŵp 7 sydd nesaf. Mae'r seithfed grŵp o welliannau yn ymwneud â thaliadau mewn cysylltiad â gweithrediadau o dan Ran 3. Gwelliant 3 yw'r prif welliant yn y grŵp hwn, a galwaf ar Delyth Jewell i gynnig y prif welliant ac i siarad am y grŵp. Delyth.

Dwi’n galw nawr ar Ysgrifennydd y Cabinet.

Delyth Jewell i ymateb i'r ddadl.

Diolch, Dirprwy Lywydd, a diolch i bawb sydd wedi siarad ar hyn.